Πάσχα στις Κυκλάδες: Οι παραδόσεις, τα ήθη και τα έθιμα στα νησιά του Αιγαίου….
Ξεχωριστό χρώμα και άρωμα έχουν οι ημέρες του Πάσχα στα νησιά των Κυκλάδων, στο γραφικότερο – για αρκετούς – νησιωτικό σύμπλεγμα των ελληνικών θαλασσών. Τα ιδιαίτερα πασχαλινά έθιμα σε συνδυασμό με την κατανυκτική ατμόσφαιρα, από το βύθισμα του Επιταφίου στην Τήνο έως το κάψιμο του Ιούδα στη Μύκονο, μετατρέπουν τις Κυκλάδες σε ιδανικό προορισμό για φέτος το Πάσχα.
Νάξος
Ταξιδέψτε στη Νάξο και περιηγηθείτε στη μυθολογική πατρίδα του Διονύσου. Ζήστε την ιστορία. Προσκυνήστε το Θείο. Ταξιδέψτε στον βυζαντινό πολιτισμό. Αφουγκραστείτε τους ήχους των παραδόσεων. Απολαύστε τη μοναδικότητα της φυσικής ομορφιάς. Θαυμάστε την απλότητα του μεγαλείου. Νοιώστε τι σημαίνει να αγαπάς την πατρίδα σου. Τη Μεγάλη Εβδομάδα στη Νάξο υπάρχει μεγάλη και συγκινητική κινητικότητα σε όλα τα μοναστήρια και τις εκκλησιές του νησιού. Το όμορφο αυτό νησί, το μεγαλύτερο και παραγωγικότερο νησί των Κυκλάδων, έχει την ευλογημένη μοίρα να φιλοξενεί στις κοιλάδες και στις πλαγιές του μερικά από πιο σημαντικά βυζαντινά μνημεία, που χαρακτηρίζουν μια μεγάλη ιστορική περίοδο και ένα σημαντικό πολιτισμό, δεμένο με το ελληνικό χώρο και Χριστιανισμό. Στα χωριά της Νάξου, υπάρχουν μοναδικά πασχαλινά έθιμα που αξίζει να τα δείτε από κοντά. Πριν την Ανάσταση σε διάφορα χωριά όπως στον Απείρανθο και στις Εγγαρές κατά τη διάρκεια της Σαρακοστής όλα τα παιδιά του χωριού μαζεύουν ξύλα και τα αφήνουν στο προαύλιο της εκκλησίας. Την παραμονή της Ανάστασης σχηματίζουν ένα μεγάλο σωρό από ξύλα και στην κορυφή έχουν ένα σκιάχτρο ή μια κρεμάλα που υποτίθεται ότι είναι ο Ιούδας και την ώρα που ο παπάς λέει το ΧΡΙΣΤΟΣ ΑΝΕΣΤΗ βάζουν φωτιά και καίνε τον Ιούδα. Η καμπάνα του χωριού χτυπά και πέφτουν πυροβολισμοί και βαρελότα. Τη Μεγάλη Παρασκευή, στο χωριό των Εγγαρών, η πομπή του Επιταφίου περνάει από σημεία του χωριού οπού οι νέοι έχουν συγκεντρώσει καλάμια τα οποία τα ανάβουν δημιουργώντας μια ξεχωριστή εικόνα και αίσθηση. Τα παλαιότερα χρόνια οι νοικοκυρές ζύμωναν και έψηναν το ψωμί της εβδομάδας κάθε Σάββατο. Το Σάββατο του Λαζάρου συνήθιζαν μαζί με τα άλλα ψωμιά να παρασκευάζουν και ψωμιά σε σχήμα ανθρώπου η στενόμακρες φραντζόλες όπου μέσα είχαν σταφίδες και καρύδια και από πάνω ολόκληρα καρύδια. Αυτά τα ψωμιά τα ονόμαζαν Λαζαράκια και τα τα φιλούσαν να τα καταναλώσουν την Μεγάλη Παρασκευή, ημέρα αυστηρής νηστείας. Η κορύφωση των εορταστικών εκδηλώσεων είναι η Κυριακή του Πάσχα, η μέρα του πατροπαράδοτου οβελία. και με την βασική Ναξιώτικη σπεσιαλιτέ, το «μπάτου δα» ή «πάτου δα» όπου το κάνουν στη Κωμιακή και την Απείρανθο κυρίως, καθώς και σε μερικά άλλα χωριά.
Φολέγανδρος
Όποιος έχει ταξιδέψει έστω και μία φορά στη Φολέγανδρο θα σας μιλήσει για δύο πράγματα: για τη φιλοξενία των κατοίκων της και για την άγρια ομορφιά του τόπου. Η Χώρα ή Κάστρο της Φολέγανδρου, πρωτεύουσα του νησιού, είναι κτισμένη στην άκρη ενός βράχου ύψους 200μ. Οι εραστές του αιγαιοπελαγίτικου ήθους και κάλλους γνωρίζουν πολύ καλά πως είναι να κινείσαι ανάμεσα σε ουρανό και θάλασσα, μόνο με τη δύναμη του ανέμου. Το Πάσχα εδώ γιορτάζεται με έναν εντελώς ιδιαίτερο τρόπο, μοναδικό στην Ελλάδα. Μια εμπειρία που όσες φορείς και να την ζήσεις, εξακολουθεί να είναι ανεπανάληπτη και να γεμίζει το μυαλό με εικόνες. Λίγο πριν το Πάσχα μικροί και μεγάλοι συμμετέχουν στο ασβέστωμα του νησιού ενόψει της μεγάλης γιορτής. Το λευκό καταλαμβάνει τα πάντα: τοίχους, αυλές, πεζούλια, φράχτες και σκαλιά. Τη Μεγάλη Παρασκευή ο Επιτάφιος γυρνάει σε όλα τα καλντερίμια, ενώ το βράδυ του Μεγάλου Σαββάτου η Ανάσταση γιορτάζεται με κατάνυξη και βεγγαλικά. Το πιο ξεχωριστό από τα έθιμα του νησιού είναι οι «επισκέψεις» της Παναγίας τις μέρες του Πάσχα. Η εικόνα της Παναγίας γυρίζει πόρτα-πόρτα όλο το νησί από την Κυριακή έως την Τρίτη. Οι κάτοικοι την υποδέχονται με μπαλοθιές και οι νοικοκυρές κερνάνε τον κόσμο με διάφορα γλυκίσματα, τοπικά εδέσματα όπως μελόπιτα και ρακή. Στη συνέχεια οι κάτοικοι συνοδεύουν την εικόνα με τα πόδια έως την Άνω Μεριά, στην οποία φτάνει τη Δευτέρα του Πάσχα. Την Τρίτη του Πάσχα στον Καραβοστάση, η ασημοστόλιστη εικόνα της Παναγίας μπαίνει σε όλες τις βάρκες για να ευλογήσει τους ψαράδες ενώ οι νοικοκυρές κερνούν ψαρομεζέδες. Μην παραλείψετε να δοκιμάσετε παραδοσιακές πασχαλινές γεύσεις όπως μελόπιτα με μυζήθρα που την φτιάχνουν το πρωί του Μεγάλου Σαββάτου αλλά και καλασούνα, η πικάντικη πίτα με κρεμμύδια και σουρωτό τυρί. Σήμα καταταθέν του νησιού είναι τα Ματσάτα. Πρόκειται για σπιτικά μακαρόνια, φτιαγμένα με ντόπιο αλεύρι. Συνήθως συνοδεύουν αλανιάρη κόκορα με σάλτσα από ντόπιες άνυδρες ντομάτες.
Σύρος
Η αρχόντισσα των Κυκλάδων, η Σύρος, εντυπωσιάζει με την πρώτη μάτια. Τα αρχοντικά, στην πλειονότητα τους αρχοντικά αμφιθεατρικά κτισμένα σε καλωσορίζουν στο νησί. Το Πάσχα στη Σύρο έχει κάτι το διαφορετικό που δεν θα το δεις πουθενά αλλού. Εδώ είναι το μόνο μέρος του κόσμου που το Πάσχα των Ορθοδόξων γιορτάζεται μαζί με το Πάσχα των Καθολικών σε μια κίνηση ύψιστης συμβολικής σημασίας ενότητας, ομόνοιας και ομοψυχίας. Το «κοινό» Πάσχα, με τους περίλαμπρους εορτασμούς, ξεκινά ουσιαστικά με την κατάνυξη της Μεγάλης Παρασκευής. Οι επιτάφιοι των Ορθοδόξων ξεκινούν την περιφορά από τους ναούς του Αγίου Νικολάου, της Κοιμήσεως της Θεοτόκου και της Μεταμορφώσεως του Σωτήρα. Συναντώνται στην πλατεία Μιαούλη της Ερμούπολης, με τους Καθολικούς επιταφίους που ξεκινούν από τον Καθολικό Καθεδρικό ναό του Αγίου Γεωργίου, στην Άνω Σύρο, και από το ναό της Ευαγγελίστριας, στην Ερμούπολη. Οι πιστοί που ακολουθούν τους Ορθόδοξους επιταφίους κρατούν στα χέρια τους κοντάρια με χιτώνες, σφουγγάρια και ζάρια, θέλοντας να συμβολίσουν με αυτό τον τρόπο τα πάθη του Χριστού. Το πρωί το Μ. Σαββάτου γίνεται στις εκκλησιές η πρώτη Ανάσταση όπως και σε όλες τις εκκλησίες της Ελλάδας. Στη Σύρο όμως η πρώτη Ανάσταση συνοδεύεται από ηχηρά χτυπήματα των στασιδιών, τα οποία οι πιστοί επαναλαμβάνουν για αρκετή ώρα. Μετά την λειτουργία της Ανάστασης, οι Καθολικοί κάνουν περιφορά του αγάλματος του Ιησού σε χρυσό κουβούκλιο, στολισμένο με λεμονανθούς και πασχαλιές και συνοδευόμενο από τα λάβαρα των διαφόρων αδελφοτήτων. Οι ιερείς σκορπώντας τα φύλλα λεμονιάς δίνουν τον χαρμόσυνο μήνυμα και οι πιστοί χτυπούν τα στασίδια για να φύγει μακριά το κακό. Εκτός όμως από τις ώρες προσκυνήματος και κατάνυξης, το Πάσχα στη Σύρο είναι μια ευκαιρία να γνωρίσετε ένα από τα πιο όμορφα νησιά της Ελλάδας και ένα από τα ελάχιστα νησιά των Κυκλάδων με τόσο πλούσια φύση. Αξίζει μια βόλτα στη συνοικία Βαπόρια, με τα επιβλητικά αρχοντικά. Απαραίτητη στάση είναι ο ναός του Αγίου Νικολάου με τον μπλε τρούλο, τις εκπληκτικές αγιογραφίες και το μοναδικό μαρμάρινο τέμπλο έργο Τηνιακών μαστόρων.
Τήνος
Νησί της πίστης, της τέχνης και της αστείρευτης ομορφιάς, η Τήνος γιορτάζει με μοναδικό τρόπο τις ημέρες του Πάσχα. Είναι άλλωστε ένας από τους δημοφιλής προορισμούς των θρησκευόμενων για το Πάσχα. Ο Ναός της Ευαγγελίστριας με τη θαυματουργή εικόνα της Παναγίας είναι, αναμφίβολα, το επίκεντρο της πίστης του νησιού κι όλης της Ελλάδας. Το Πάσχα στην Τήνο έχει το δικό του μοναδικό χρώμα! Εδώ, την Μεγάλη Παρασκευή, οι ενορίες των χωριών και της πόλης συναγωνίζονται ποιος θα στολίσει τον καλύτερο επιτάφιο. Το βράδυ της περιφοράς, οι έξι επιτάφιοι, στολισμένοι περίτεχνα από τα κορίτσια με βιολέτες (μαντιές), συγκεντρώνονται στην εξέδρα της παραλίας στην πλατεία της Χώρας, στο λιμάνι, όπου ψάλλονται τα εγκώμια. Μετά το τέλος της ακολουθίας παρέες πιστών γυρίζουν όλη τη νύχτα εκτός της πόλης ανάβοντας τα καντήλια στα ξωκλήσια, ψάλλοντας τους ύμνους της ημέρας και προσπαθώντας να ανάψουν τα πιο πολλά καντήλια για το καλό της ημέρας. Ο επιτάφιος της ενορίας του Αγίου Νικολάου μπαίνει μέσα στη θάλασσα μαζί με τον ιερέα και τα εξαπτέρυγα στην παραλία Σπιτάλια, ενώ, ταυτόχρονα, στη βραχονησίδα απέναντι ανάβουν φωτιά σε τρεις σταυρούς και καΐκια κορνάρουν. Το έθιμο αυτό πραγματοποιείται στη μνήμη όσων έχασαν τη ζωή τους στη θάλασσα. Το πρωί του Μεγάλου Σαββάτου, στη λειτουργία της πρώτης Ανάστασης, ο ιερέας ραίνει τους πιστούς με φύλλα λεμονιάς, οι οποίοι προσπαθούν να τα πιάσουν στον αέρα για καλή τύχη. Το βράδυ της Ανάστασης γιορτάζεται πανηγυρικά κυρίως στη Χώρα, αλλά και σ’ όλα τα χωριά της. Στην Παναγία μοιράζονται στον κόσμο κόκκινα αυγά, στον περίβολο της εκκλησίας. Το απόγευμα της Κυριακής του Πάσχα οι ιερείς με τις Αναστάσεις όλων των ενοριών της Χώρας φτάνουν στην εξέδρα στην παραλία και ψάλλουν αναστάσιμους ύμνους ενώ την ίδια μέρα αναβιώνει και το έθιμο της Αγάπης που στόχος του είναι να συμφιλιώσει και να μονιάσει όλους τους κατοίκους του χωριού. Πρόκειται για ένα γεύμα που περιλαμβάνει σούπα και ψητό μοσχάρι, και διάφορους μεζέδες, για τα οποία έχουν φροντίσει οι γυναίκες του χωριού. Ακολουθεί αλληλοσυγχώρηση των παρευρισκόμενων, επιμνημόσυνη δέηση, ονομαστική αναφορά στη μνήμη των αποθανόντων και αναστάσιμοι ύμνοι.
Μύκονος
Μπορεί η Μύκονος να μην είναι το πρώτο νησί που έρχεται στο μυαλό για το Πάσχα καθώς οι περισσότεροι το έχουν συνδέσει με τις καλοκαιρινές διακοπές και το ατελείωτο ξεφάντωμα. Ωστόσο το Πάσχα στη Μύκονο έχει τα δικά του χρώματα. Από την υδάτινη πολιτεία της Μικρής Βενετίας έως τους αγέρωχους ανεμόμυλους, η ατμόσφαιρα της Μυκόνου την άνοιξη σε μαγεύει. Όμορφη και νεανική, ερωτική και ανεμοδαρμένη, αλλά και μοναδικά κοσμοπολίτισσα η Μύκονος παραμένει εδώ και χρόνια το νησί του ονείρου. Οι ετοιμασίες για το Πάσχα ξεκινούν από νωρίς. Οι Μυκονιάτες ασπρίζουν ή βάφουν τα σπίτια τους, ενώ οι γυναίκες φτιάχνουν ψωμάκια – ανθρωπάκια και τα ονομάζουν Λαζαράκια. Οι νοικοκυρές καθ’ όλη τη διάρκεια της Μεγάλης Εβδομάδας φτιάχνουν στα σπίτια τους τις Λαμπροκουλούρες με περίτεχνα σχήματα και τις στολίζουν με κόκκινα αβγά. Κάποιες Λαμπροκουλούρες τις μοιράζουν και κάποιες άλλες τις βάζουν στο τραπέζι για το πασχαλινό δείπνο αμέσως μετά την Ανάσταση. Τη Μεγάλη Πέμπτη και τη Μεγάλη Παρασκευή οι φούρνοι δίνουν στο ψωμί το σχήμα του Σταυρού και συμβολικά το κόβουν με το χέρι, επειδή λόγω της ημέρας δεν θέλουν να χρησιμοποιήσουν μαχαίρι. Τη Μεγάλη Παρασκευή έχει καθιερωθεί τα τελευταία χρόνια από τον Πολιτιστικό Λαογραφικό Σύλλογο Γυναικών Μυκόνου, να ψάλουν οι γυναίκες του νησιού το Μοιρολόι της Παναγιάς σε όλες τις Ενορίες της Χώρας και της Άνω Μεράς. Το μεγάλο Σάββατο αξίζει να κάνετε Ανάσταση στο ιδιαίτερα γραφικό Μοναστήρι στην Άνω Μερά, ενώ την Κυριακή του Πάσχα, αφού απολαύσετε τον πατροπαράδοτο οβελία, αξίζει να σπεύσετε στη Χώρα για να παρακολουθήσετε το κάψιμο του Ιούδα.
πηγή: www.doreandraseis.gr