Η ειλικρίνεια για τα μικρά παιδιά είναι μία περίεργη υπόθεση: Από τη μία τους ζητάμε να λένε πάντα την αλήθεια, από την άλλη η αλήθεια τους πολλές φορές δεν… αρέσει! «Θεία η κοιλιά σου είναι τεράστια!», ακούμε το παιδί μας να λέει φωναχτά και θέλουμε να κρυφτούμε. Από την άλλη, όταν δεν παραδέχεται μια ζημιά που έχει κάνει, το μαλώνουμε. Τελικά, πώς θα μάθουμε στο παιδί να είναι ειλικρινές και, ταυτόχρονα, σοφό; Η παιδοψυχολόγος κ. Μαρία Σαράντη δίνει κατευθύνσεις.
Γιατί λέει ψέματα το παιδί
Υπάρχουν αμέτρητοι λόγοι που οδηγούν το παιδί στο να πει ψέματα: Για να ξεφύγει από κάποιο «μπλέξιμο», γιατί βλέπει άλλα παιδιά να το κάνουν ή ακόμα και τους ίδιους τους γονείς του. Μπορεί, ακόμα, να έχει παρατηρήσει ότι συχνά η έλλειψη ειλικρίνειας δεν έχει κάποια επίπτωση.
Σκοπός σας, ως γονείς, είναι να εξασφαλίσετε ότι η ανειλικρίνεια θα είναι μία δυσάρεστη κατάσταση για το παιδί σας και έτσι δεν θα καταφεύγει σε αυτήν όταν θα πρέπει να λύσει κάποιο πρόβλημα. Πριν θυμώσετε, λοιπόν, με το παιδί που είπε ψέματα, σκεφτείτε πως ίσως δεν γνωρίζει ακόμα κάποιον καλύτερο τρόπο για να διορθώνει τυχόν λάθη του. Επίσης, βρείτε, σε συνεννόηση με τον σύντροφό σας, την κατάλληλη μέθοδο ώστε αφενός να αντιμετωπίζετε κάθε φορά από κοινού το ψέμα του παιδιού και, αφετέρου, να εξασφαλίζετε και ότι δεν θα επαναληφθεί και ότι θα μαθαίνει κάτι από αυτό. Ποιος είπε ότι η δουλειά του γονιού είναι εύκολη;!
Διδάσκοντας στο παιδί την ειλικρίνεια
Οι παρακάτω τρόποι θα σας βοηθήσουν να καθοδηγείτε το παιδί στον δρόμο της ειλικρίνειας:
Ειλικρινείς γονείς = ειλικρινές παιδί
Το ειλικρινές παιδί είναι αυτό που έχει γονείς ειλικρινείς και σαφείς. Παραδειγματίζεται αρχικά από την συμπεριφορά των γονέων, από το αν του λένε την αλήθεια, από το αν εκείνοι τηρούν πάντα τον λόγο τους απέναντί του. Το παιδί αρκετά συχνά μπορεί να αντιληφθεί πότε ο γονιός λέει ψέματα, αλλά και αν υπάρχει κάποια επίπτωση για τη συμπεριφορά αυτή.
Ακούστε την αλήθεια του
Η φύση του παιδιού είναι να τρέξει να μιλήσει στους γονείς του για αυτό που του συμβαίνει. Αυτό μπορεί να πάψει μόνο εφόσον οι γονείς δεν δέχονται την όποια αλήθεια του παιδιού τους. Αν το παιδί φοβηθεί ότι θα το μαλώσετε, ότι θα το κρίνετε, ότι θα το υποτιμήσετε, ότι θα σας ντροπιάσει, ότι θα σας θυμώσει, τότε δεν θα σας πει την αλήθεια! Το κλειδί, λοιπόν, για την ειλικρίνεια σε ένα παιδί είναι να μπορεί να ακούσει ο γονέας την όποια αλήθεια του.
Σεβαστείτε την αλήθεια του, κι ας μην σας αρέσει
Αν αυτά που θα σας πει το παιδί δεν σας αρέσουν (π.χ. ότι αντέγραψε σε κάποιο διαγώνισμα), αντί να το μαλώσετε δείτε το σαν μία ευκαιρία για να το διδάξετε και να του δώσετε να καταλάβει το νόημα τόσο του «λάθους» του όσο και του «σωστού» που θα έπρεπε να γίνει (π.χ. ότι με το να προτιμά να αντιγράψει, αντί να μελετά σοβαρά για ένα διαγώνισμα, αφενός αποκτά μεγάλα κενά στις γνώσεις του που δύσκολα θα καλυφθούν, αφετέρου κινδυνεύει να «πιαστεί» και να ντροπιαστεί μπροστά σε όλους). Γονείς που αποδέχονται και σέβονται την ψυχή των παιδιών τους είναι γονείς οι οποίοι επιτρέπουν στο παιδί τους να τους μιλήσει ανοιχτά και να χτίσει μια υγιή σχέση μαζί τους.
Η τέχνη της ευγένειας
Υπάρχει διαφορά μεταξύ της αλήθειας και των σχολίων και αυτό είναι κάτι που οφείλετε να εξηγήσετε στο παιδί. Ναι, μπορεί η κοιλιά της θείας του να είναι τεράστια και δεν χρειάζεται το παιδί, αν ερωτηθεί, να πει ότι δεν είναι. Όμως, είναι προτιμότερο, αν δεν έχει κάτι καλό να σχολιάσει, να μην πει τίποτα. Αυτό δεν σημαίνει ότι θα πει ψέματα, σημαίνει ότι δεν θα πληγώσει κάποιον άνευ λόγου.
Μισή αλήθεια ή απόκρυψη της αλήθειας = Ψέμα
Το παιδί μπορεί να μην σας πει ότι χτύπησε ένα άλλο παιδί στο σχολείο, αλλά εσείς να το μάθετε αργότερα από τον δάσκαλό του. Σας απέκρυψε, λοιπόν, μία σημαντική πληροφορία, πιστεύοντας ότι, επειδή εσείς δεν βρίσκεστε μαζί του στο σχολείο, δεν γνωρίζετε τι συμβαίνει τις ώρες εκείνες. Το παιδί τότε πρέπει να καταλάβει ότι το αποτέλεσμα είναι το ίδιο, ότι η πράξη του ισοδυναμεί με ψέμα. Και ο μόνος τρόπος για να το καταλάβει είναι να συζητήσετε μαζί του τι ακριβώς έχει συμβεί. Μόνο αν γνωρίζετε την πλήρη αλήθεια θα μπορέσετε να το βοηθήσετε να αντιμετωπίσει οποιαδήποτε κατάσταση.
Διορθώνοντας τα λάθη
Το παιδί επέστρεψε στο σπίτι από το σχολείο με μαρκαδόρους που δεν είναι δικοί του. Όταν το ρωτάτε απαντά ότι του τους χάρισε ένας συμμαθητής, όμως, σύντομα μαθαίνετε ότι ο συμμαθητής απλά τους δάνεισε στο παιδί σας. Αυτή είναι η κατάλληλη στιγμή για να μάθει το παιδί αφενός πως είναι απολύτως αποδεκτό να δανείζουμε και δανειζόμαστε πράγματα, με την προϋπόθεση ότι αυτά επιστρέφονται και, αφετέρου, ότι η ανειλικρίνειά του πρέπει να διορθωθεί. Δείξτε του τον τρόπο: Πείτε του να βάλει τους μαρκαδόρους σε ένα σακουλάκι με το σημείωμα «ευχαριστώ» και να τους επιστρέψει στον συμμαθητή του.
Διδάσκοντας τις εναλλακτικές
Το παραπάνω παράδειγμα είναι εξαιρετικό ώστε να διδάξετε στο παιδί τις εναλλακτικές που έχει πριν κάνει ένα λάθος που θα το οδηγήσουν στο ψέμα. Δηλαδή, ήθελε τους μαρκαδόρους του συμμαθητή του. Αντί να αποφασίσει από μόνο του να τους κάνει δικούς του, θα μπορούσε, επιστρέφοντας από το σχολείο να σας ζητήσει να του αγοράσετε τους ίδιους.
Αλήθεια ή επιπτώσεις
Ακόμα κι αν το παιδί χρησιμοποιεί το ψέμα για να ξεφύγει από μία κατάσταση και όχι για να κάνει κακό ή για να σας στεναχωρήσει, ορισμένες φορές πρέπει να υπάρξουν επιπτώσεις, τόσο για την ίδια την πράξη όσο και για το ψέμα. Για παράδειγμα, αφήνετε την έφηβη κόρη σας να κοιμηθεί στο σπίτι της κολλητής της και μαθαίνετε τυχαία ότι οι δύο τους βγήκαν βόλτα έως αργά, ενώ δεν είχατε συμφωνήσει κάτι τέτοιο. Καταρχήν, ζητήστε από το παιδί να σας πει τι πραγματικά έγινε. Αν σας πει την αλήθεια, η επίπτωση που θα πρέπει να υπάρξει έχει να κάνει με την πράξη της, με το γεγονός ότι θα μπορούσε να της συμβεί κάτι κακό το βράδυ έξω και εσείς να μην το μάθετε ποτέ. Αν σας πει ψέματα, η επίπτωση θα πρέπει να είναι διπλή, για την πράξη και το ψέμα. Όσο για τη βαρύτητα της επίπτωσης, αυτή πρέπει να είναι ανάλογη της πράξης, π.χ. η κόρη σας να μην ξανακοιμηθεί στο σπίτι της φίλης της για ένα διάστημα. Οπωσδήποτε, οι περιορισμοί αυτοί δεν θα χαροποιήσουν το παιδί σας, μπορεί ακόμα και να είναι θυμωμένο μαζί σας για ένα διάστημα. Βαθιά μέσα του, όμως, θα εκτιμήσει το γεγονός ότι είστε πιστοί στα όρια που θέτετε. Και κάπως έτσι το παιδί μαθαίνει να κάνει το ίδιο.
