Στο πλαίσιο ή στα πλαίσια; Τον επικεφαλή ή τον επικεφαλής; Πότε η λέξη «λάθος» είναι… λάθος, και γιατί μας μπερδεύουν τόσο πολύ οι επιθετικοί προσδιορισμοί ή οι σύνδεσμοι; Παρακάτω, συγκεντρώνουμε δέκα συνηθισμένα γραμματικά, συντακτικά ή εκφραστικά λάθη της ελληνικής γλώσσας, για να μάθουμε να μιλάμε πιο σωστά.
Λάθος #1: Ευχαριστώ όλους όσους ήρθαν
Το σωστό: Ευχαριστώ όλους όσοι ήρθαν
Γιατί: Το «όσοι» είναι υποκείμενο στην δευτερεύουσα πρόταση με ρήμα το «ήρθαν», άρα πρέπει να βρίσκεται στην ονομαστική.
Λάθος #2: Στα πλαίσια της συζήτησης
Το σωστό: Στο πλαίσιο της συζήτησης
Γιατί: Το πλαίσιο (δηλαδή… το κάδρο) είναι ένα – συχνά το μπερδεύουμε με τη φράση «μέσα στα όρια» ή «εντός των ορίων της συζήτησης» γιατί τα όρια (οι πλευρές του «κάδρου») είναι πολλά.
Λάθος #3: Βλέπουμε τον επικεφαλή της ομάδας
Το σωστό: Βλέπουμε τον επικεφαλής της ομάδας
Γιατί: Δεν πρόκειται για κλιτό επίθετό, αλλά για επίρρημα (σημαίνει βρίσκεται επί της κεφαλής) που παραμένει ίδιο ανεξαρτήτως συντακτικής χρήσης.
Λάθος #4: Λάθος όνομα
Το σωστό: Λανθασμένο όνομα
Γιατί: Δεν μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε το ουσιαστικό «λάθος» σαν επιθετικό προσδιορισμό, γιατί είναι… λάθος.
Λάθος #5: Επανέλαβε, σε παρακαλώ
Το σωστό: Επανάλαβε, σε παρακαλώ
Γιατί: Στην Προστακτική, δεν χρησιμοποιείται χρονική αύξηση (δηλαδή το «ε» μεταξύ α’ και β’ συνθετικού). Βλ. επίσης και “παράγγειλέ μου”, “κατάγγειλέ τον” κ.ο.κ.
Λάθος #6: Κατ’ αρχήν, θέλω να σου πω…
Το σωστό: Κατ’ αρχάς, θέλω να σου πω…
Γιατί: Το «κατ’ αρχήν» δεν σημαίνει «αρχικά» με την χρονική έννοια, αλλά «κατά κανόνα», «ως θέμα αρχής».
Λάθος #7: Πως σε λένε;
Το σωστό: Πώς σε λένε;
Γιατί: Το «πως» (χωρίς τόνο) είναι ειδικός σύνδεσμος (χοντρικά, μπορείτε να θυμάστε ότι μπορεί να αντικατασταθεί από τη λέξη «ότι»). Όταν το χρησιμοποιούμε σαν ερωτηματικό μόριο (ακόμη και σε πλάγια πρόταση), τονίζεται. Το ίδιο ισχύει και με το «πού».
Λάθος #8: Επί λέξη
Το σωστό: Επί λέξει
Γιατί: Πρόκειται για τύπο δοτικής, κατάλοιπο της αρχαίας που χρησιμοποιείται σε στερεοτυπικές εκφράσεις ακόμα και σήμερα. Αντίστοιχα, λέμε «εν καιρώ», «εν πάση περιπτώσει», «επί τη βάσει» κ.ο.κ.
Λάθος #9: Ένα μεταξένιο, ωραίο, εντυπωσιακό ρούχο
Το σωστό: Ένα ωραίο, εντυπωσιακό μεταξένιο ρούχο
Γιατί: Τους επιθετικούς προσδιορισμούς που προηγούνται ενός ουσιαστικού, τους «ταξινομούμε» ως εξής: Πρώτα τα επίθετα που δηλώνουν γνώμη ή κρίση (π.χ. ωραίο, εντυπωσιακό) και μετά, δηλαδή πιο κοντά στο ουσιαστικό, τα επίθετα που δηλώνουν εγγενή, βασική και αναντικατάστατη ιδιότητα (π.χ. μεταξένιο, αφού δηλώνει το υλικό, την εγγενή ιδιότητα του ρούχου). Επίσης, χρησιμοποιούμε κόμμα μεταξύ των περιγραφικών επιθέτων (που δηλώνουν γνώμη), αλλά δεν βάζουμε κόμμα μεταξύ του τελευταίου περιγραφικού και του επιθέτου εγγενούς ιδιότητας που ακολουθεί.
Λάθος #10: Η ταινία είναι για έναν άνδρα όπου ερωτεύεται μια γυναίκα
Το σωστό: …έναν άνδρα που/ο οποίος ερωτεύεται μια γυναίκα
Γιατί: Το «όπου» είναι αναφορικό επίρρημα που δηλώνει κατά κύριο λόγο τόπο, και δεν μπορεί να αντικαταστήσει το «που» σε κάθε περίπτωση.
